الم (1)

الف. لام. میم.

تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ (2)

این آیه‌های بلند مرتبه که در این سوره خواهد آمد و آیاتی که پیش‌تر نازل شده، همه آیات این کتاب است; کتابی که دربردارنده حکمت است و هیچ سخن بیهوده و باطلی در آن راه ندارد.

هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ (3)

کتابی که هدایتگر نیکوکاران و رحمت آفرین برای آنان است.

الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ (4)

نیکوکاران کسانی اند که نماز را هماره به پا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به سرای آخرت یقین دارند.

أُولَٰئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (5)

اینان بر هدایتی که از جانب پروردگارشان به آنان ارزانی شده است، استوارند و اینانند که به راستی نیکبختند.

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا ۚ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ (6)

از مردم کسی است که سخن‌ها و داستان‌های بیهوده را که باز دارنده از حق و گرایش دهنده به باطل است، می‌خرد تا با انتشار آنها، مردم را از راه خدا باز دارد و به بیراهه برد بی راهه‌ای تهی از هر گونه دانش و قرآن و حقایق آن را به استهزا گیرد. برای آنان (گمراه گران و گمراه شدگان) عذابی خوارکننده و ذلت بار خواهدبود.

وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّىٰ مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا ۖ فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ (7)

و هنگامی که آیات ما بر او خوانده شود، متکبّرانه روی می‌گرداند، چنان که گویی آنها را نشنیده است; گویی در هر دو گوشش سنگینی افتاده و کر شده است; پس او را به عذابی دردناک بشارت ده.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ (8)

اما نیکوکاران، همانان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، برای آنان بهشتِ پرنعمت است.

خَالِدِينَ فِيهَا ۖ وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (9)

در آن جا برای همیشه ماندگارند. خدا این وعده را داده است; وعده‌ای راست و درست که تخلف پذیر نیست. او عزیزی است که ذلت و شکست برای او نیست و حکیمی است که در گفتارش بیهوده و باطل راه ندارد.

خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ۖ وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ ۚ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ (10)

خدا آسمان‌ها را بدون پایه‌هایی که آنها را ببینید آفرید و در زمین کوه‌هایی استوار افکند تا زمین، شما را نلرزاند، و در پهنه گیتی از هر نوع جنبنده‌ای پراکنده ساخت; و از آسمان بارانی فرو فرستادیم. آن گاه از هر گیاه ارجمندی نر و ماده اش را در زمین رویاندیم.

هَٰذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ ۚ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ (11)

ای پیامبر، به مشرکان بگو: این مجموعه، آفریده‌های خداست; پس او شایسته عبادت است. اگر شما می‌پندارید که خدایانتان شایسته پرستش‌اند، به من نشان دهید که آنهایی که غیر خدایند چه آفریده‌اند؟ همه می‌دانند که آنها چیزی نیافریده‌اند پس تدبیری را در اختیار ندارند، ولی ستمکاران (مشرکان) در گمراهی آشکارند که این حقیقت روشن را در نمی‌یابند.

وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ (12)

و قطعاً به لقمان حکمت عطا کردیم: به او فرمان دادیم که خدا را سپاس بگزار، و هر کس پیوسته خدا را سپاس بگزارد، جز این نیست که سپاسش به سود خودش خواهد بود، و هر کس کفران کند زیانی به خدا نمی‌رسد، چرا که خدا از همه چیز بی نیاز است و هماره مورد ستایش است.

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ (13)

و یاد کن هنگامی را که لقمان به پسرش ـ در حالی که او را پند می‌داد ـ گفت: ای پسرکِ من، برای خدا شریکی قرار مده، چرا که شرک ستمی بزرگ است.

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ (14)

ما به انسان در مورد پدر و مادرش سفارش کردیم; مادرش به هنگام بارداری، بسیار رنج و محنت کشید و پیوسته بر ضعف و سستی او افزوده می‌شد. سرانجام او را بزاد و در طول دو سال شیر داد; سپس او را از شیر باز گرفت. سفارش ما به انسان این بود که به وی فرمان دادیم که پدر و مادرت را سپاسگزار باش، همان گونه که فرمانش دادیم که مرا شکرگزار باش; مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی، که بازگشت همگان به سوی من است.

وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَىٰ أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۖ وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ۚ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (15)

و اگر پدر و مادرت تلاش کردند که چیزی را که بدان علم نداری ـ از آن روی که وجود ندارد ـ شریک من سازی، از آنان پیروی مکن. البته در کارهای دنیا با آنان به نیکی معاشرت کن و در حقشان ستم و خشونت روا مدار; اما در مورد دین خدا، اگر آنان توبه کرده و به سوی من بازگشته‌اند، راهشان را در پیش گیر و از آنان پیروی کن، و گرنه از آنان اطاعت مکن، بلکه راه کسی را پی گیر که به سوی من باز آمده است. سپس روز قیامت به سوی من باز خواهید گشت، آن گاه شما را به حقیقتِ آنچه کرده‌اید آگاه خواهم ساخت و براساس آن به شما پاداش یا کیفر می‌دهم.

يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ (16)

لقمان پس از توجه دادن فرزندش به توحید، به یادآوری معاد پرداخت و گفت: ای پسرک من، اگر کار شایسته یا ناشایسته تو هموزن یک دانه خردل باشد و آن هم در دل صخره‌ای یا در آسمان‌ها و یا در دل زمین نهان باشد، خدا آن را برای حسابرسی حاضر خواهد کرد، چرا که خداوند علمش در ژرفای هر چیزی نفوذ دارد و به کنه موجودات آگاه است.

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (17)

ای پسرک من، نماز را بر پا دار و به کار شایسته ـ که دین و خرد آن را به نیکی می‌شناسند ـ فرمان ده و از کار ناشایست نهی کن و بر مصیبت و رنجی که به تو رسیده است شکیبا باش [و بدان] که صبر و شکیبایی برخاسته از اراده جدّی و تصمیم قاطع در کارهاست.

وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ (18)

و به تکبّر، از مردم رخ برمتاب و در زمین همچون سرمستان سبک مغز گام برمدار، چرا که خداوند هیچ خیالباف متکبر و فخرفروشی را دوست نمی‌دارد.

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ ۚ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ (19)

و در راه رفتن خود میانه رو باش، و صدایت را کوتاه کن، چرا که صدای خران که بلندآوازند زشت‌ترین بانگ هاست.

أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً ۗ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ (20)

ای پیامبر، به مشرکان بگو: آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمان‌ها و آنچه را که در زمین است به نفع شما رام ساخته و نعمت‌های آشکار و نهانش را به وفور بر شما ارزانی داشته است؟ با این حال، گروهی از مردم درباره یکتایی خداوند جدال می‌کنند بی آن که به دانشی برخاسته از دلیل عقلی و یا به هدایت و الهامی از جانب خداوند و یا به کتابی آسمانی که روشنگر است تمسّک کنند.

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا ۚ أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَىٰ عَذَابِ السَّعِيرِ (21)

و هنگامی که به آنان گفته شود: از آیینی که خدا نازل کرده است پیروی کنید، خواهند گفت: چنین نمی‌کنیم، بلکه پیرو سنتی خواهیم بود که پدرانمان را بر آن یافته‌ایم. آیا بر پیروی از پدرانشان اصرار دارند هرچند شیطان آنان را بدین پیروی به سوی عذاب آتش فراخوانده باشد؟

۞ وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ ۗ وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ (22)

و هر کس تسلیم خدا شود و با تمام وجود به پرستش او روی آورد قطعاً به محکم‌ترین دستاویز چنگ زده است و فرجام کارش نجات و رستگاری است، چرا که فرجام کارها به سوی خداوند و در اختیار اوست.

وَمَنْ كَفَرَ فَلَا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ ۚ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ (23)

و کسانی که کفر ورزیده‌اند، نباید کفرشان مایه اندوه تو گردد. بازگشت آنان به سوی ماست و ما آنان را به حقیقت آنچه کرده‌اند آگاه خواهیم ساخت و پیامدهای اعمالشان را که آتش است به آنان نشان خواهیم داد. همانا خداوند به اندیشه‌ها و نیّت‌های نهفته در سینه‌ها، به خوبی داناست.

نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَىٰ عَذَابٍ غَلِيظٍ (24)

کافران مپندارند که در این جهان از تحت قدرت ما خارج شده‌اند; ما به آنان اندک بهره ای می‌دهیم سپس آنان را به اجبار به سوی عذابی سخت خواهیم برد.

وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ۚ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ (25)

اگر از این مشرکان بپرسی: چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده است؟ قطعاً خواهند گفت خدا آفریدگار هستی است. ای پیامبر، تو به خاطر اعتراف مشرکان که در حقیقت اعتراف به توحید است، خدا را ستایش کن; ولی بیشتر آنان نمی‌دانند که تدبیر امور هستی از آفرینش آنها جدا نیست و اعتراف به آفریدگاری خدا اعتراف به یکتایی و نفی شریک از اوست. آری، گروه اندکی از مشرکان این حقیقت را درمی یابند ولی آن را انکار می‌کنند.

لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ (26)

آنچه در آسمان‌ها و زمین وجود دارد فقط از آنِ خداست، زیرا تنها خداست که بی نیاز است و بر کارهایش که همه زیباست، ستایش می‌شود.

وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (27)

و اگر هر درختی که در پهنه زمین است قلم باشد، و هرچه دریا هست مرکّب گردد و هفت دریای دیگر (دریاهای بسیار) به مدد آید و بر آن افزوده شود، آن گاه با آن قلم‌ها و مرکّب‌ها آفریده‌های خداوند نگارش یابد، دریاها تمام می‌شود و نگارش آفریده‌های خدا به پایان نمی‌رسد، به راستی او عزیز است و چیزی بر او غالب نمی‌آید و حکیم است و تدبیر امور هستی را به هیچ کس وانمی گذارد.

مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ ۗ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ (28)

مپندارید که حسابرسی اعمالِ این همه خلایق امکان پذیر نیست، زیرا نزد خدا، آفرینش همه شما و برانگیختنتان، مانند آفرینش و برانگیختن یک تن است، چرا که خداوند خود شنوا و بینا به هر گفتار و کرداری است.

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (29)

آیا ندیده‌ای که خداوند پیوسته شب را در بخشی از روز فرو می‌برد و با کاستن از ساعات روز بر شب می‌افزاید و همواره روز را در بخشی از شب فرو می‌برد و با کاستن از شب ساعات روز را افزایش می‌دهد، و این که خداوند خورشید و ماه را رام ساخته و نظام آنها را تدبیر کرده است و هر کدام تا سرآمدی مشخص در حرکتند؟ و آیا درنیافته‌اید که خدا به آنچه می‌کنید داناست؟

ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ (30)

آری، آفرینش هستی و تدبیر امورِ آن تنها در اختیار خداست و این بدان جهت است که خداوند ثابت و پایدار است و هیچ گونه بطلانی در او راه ندارد و آنچه را که به جای او می‌خوانند و آن را معبود می‌نامند باطل است و ثبوت و قراری ندارد و نیز بدان جهت است که خداوند بلند مرتبه و منزّه از هر کاستی است، و بزرگ است و دارنده همه کمالات است.

أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آيَاتِهِ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ (31)

آیا ندیده‌ای که کشتی‌ها در دریا به وسیله بادها و دیگر عوامل که همه از نعمت‌های خدایند روان می‌شوند؟ خداوند این گونه مقرر کرده است تا نشانه‌های خود را به شما بنمایاند. به راستی در وزش بادها و حرکت کشتی‌ها بر روی دریا، برای کسانی که صبرپیشه و سپاسگزارند نشانه‌هایی بر یکتایی خداوند است.

وَإِذَا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ ۚ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ (32)

و هنگامی که در میان دریا موج‌هایی بسان پاره‌های ابر آنان را احاطه کند به درگاه خدا روی می‌آورند و او را برای نجات خویش می‌خوانند در حالی که عبادت و اطاعت خود را ویژه او می‌کنند، ولی هنگامی که آنان را به خشکی برسانَد و از نابودی رهایی بخشد، تنها تعداد اندکی از آنان به راه راست قدم می‌نهند و بر توحید پایداری می‌کنند و بیشترشان به شرک می‌گرایند و آیات الهی را نادیده می‌انگارند. آیات ما را جز عهدشکنان ناسپاس انکار نمی‌کنند.

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَا يَجْزِي وَالِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَنْ وَالِدِهِ شَيْئًا ۚ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ (33)

ای مردم، اکنون که دلیل یکتایی خدا را دانستید و پندهای شفابخش الهی را شنیدید، از پروردگار خود پروا کنید و آیات او را انکار نکنید و بترسید از روزی که هیچ پدری برای فرزندش چیزی را کفایت نمی‌کند. و هیچ فرزندی نیز کفایت کننده چیزی از پدرش نیست. به یقین وعده خدا در مورد برانگیختن مردگان حق است; پس مبادا زندگی دنیا شما را بفریبد و مبادا شیطان با وعده آمرزش خدا، شما را فریب دهد.

إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ ۖ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا ۖ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ (34)

همانا آگاهی از زمان برپایی قیامت تنها نزد خداست و اوست که باران را فرو می‌فرستد و [زمان، مکان و مقدار] آن را می‌داند، و نیز به جنین‌هایی که در رحم‌ها هستند آگاه است، و هیچ کس نمی‌داند فردا چه دستاوردی خواهد داشت، و هیچ کس درنمی یابد که در چه سرزمینی خواهد مرد. به راستی خداوند دانا و خبیر است.