سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (1)

آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است خدا را به پاکی و پیراستگی از هر عیب و نقصی یاد کرده‌اند و اوست آن مقتدر شکست ناپذیری که کارهایش همه استوار و متقن است.

هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ ۚ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا ۖ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا ۖ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ ۚ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ (2)

اوست آن که کافران اهل کتاب (یهودیان بنی نضیر) را در نخستین مرحله‌ای که کوچشان داد، از خانه و دیارشان بیرون کرد. شما مؤمنان گمان نمی‌کردید که آنان با این نیرو و قدرتی که دارند از دیارشان بیرون روند و خود نیز می‌پنداشتند که دژهایشان مانع تسلّط خدا بر آنان خواهد بود، امّا خدا از جایی که تصوّر نمی‌کردند بر آنان درآمد و در دل هایشان بیم افکند، تا آن جا که به دست خود و به دست مؤمنان خانه‌های خود را ویران می‌کردند. پس ای دیدوران از کارهای خدا که آنها را می‌نگرید عبرت گیرید.

وَلَوْلَا أَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْجَلَاءَ لَعَذَّبَهُمْ فِي الدُّنْيَا ۖ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابُ النَّارِ (3)

و اگر خدا این جلای وطن را بر آنان مقرر نکرده بود، قطعاً آنان را در دنیا عذاب می‌کرد، و [به هر حال] برای آنان در آخرت عذاب آتش خواهد بود.

ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۖ وَمَنْ يُشَاقِّ اللَّهَ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ (4)

این کیفر (کوچ اجباری بنی نضیر و عذاب اخروی آنها) برای آن است که آنان از سر عناد با خدا و پیامبرش مخالفت کردند و هر کس عناد ورزد و با خدا مخالفت کند به عذابی سخت گرفتار می‌شود، چرا که خدا سخت کیفر است.

مَا قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَىٰ أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيُخْزِيَ الْفَاسِقِينَ (5)

هر نخل سرسبز و خرّمی را که شما مؤمنان به هنگام محاصره دژهایشان بریدید یا آن را بر ساقه اش بر جای نهادید، به اذن خدا بود. او به شما چنین رخصتی داد تا اهداف خود را عملی کند و آن فاسقان را خوار و ذلیل گرداند.

وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَىٰ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (6)

و آن اموالی را که خداوند از بنی نضیر به پیامبرش باز گردانید و در اختیار او نهاد، شما بر آنها اسب و شتری نتاختید تا در آنها حقی داشته باشید، ولی خدا پیامبرانش را بر هر که بخواهد چیره می‌کند، و او پیامبر را بر بنی نضیر پیروز ساخت تا اموالشان به او اختصاص یابد، و خدا بر هر کاری تواناست.

مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَىٰ فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ ۚ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ (7)

آنچه خدا از اموالِ مردم آن آبادی‌ها، بدون پیکار مجاهدان، به پیامبرش بازگردانید، سهمی از آن به خدا اختصاص دارد که باید در راه او هزینه شود، و سهمی از آن برای پیامبر و سهمی برای خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است. این تقسیم بدان جهت است که این اموال میان توانگرانِ شما دست به دست نگردد. آنچه را که رسول خدا به شما پرداخت آن را بگیرید و آنچه شما را از آن بازداشت از آن دست بدارید و از خدا پروا کنید و با پیامبر او مخالفت نکنید که خدا سخت کیفر است.

لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ (8)

سهم خدا که باید در راه او هزینه شود از آنِ مهاجرانِ تهیدستی است که از خانه‌ها و اموالشان بیرون رانده شده و به مدینه هجرت کردند و اینک در جستوجوی رزقی از جانب خدا و در پی خشنودی او هستند و خدا و پیامبرش را با جان و دل یاری می‌کنند. اینانند راستگویان.

وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ ۚ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (9)

و نیز از آنِ انصار تهیدستی است که پیش از آمدنِ مهاجران به مدینه، آن شهر را به صورت مرکزی دینی که مؤمنان بتوانند در آن سکونت کنند درآوردند و ایمان را چنان بنا نهادند که مؤمنان بتوانند به مقتضای ایمانشان عمل کنند. آنان کسانی را که از مکّه هجرت کرده و به دیار آنان روی آورده‌اند دوست می‌دارند و از آنچه به مهاجران داده شده است در خود احساس نیاز نمی‌کنند تا از بهره مندی آنان از غنایم و محرومیت خود اندوهگین شوند، بلکه در استفاده از اموالشان، مهاجران را بر خود مقدم می‌دارند، گرچه خودشان سخت نیازمند باشند. و هر کس از بخل و آز نفس خود مصون بماند و از بخشش اموال خود و از این که مالی در اختیار دیگران نهاده شود، دلتنگ نشود، آنانند سعادتمندان.

وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ (10)

و نیز سهم خدا از (فییء) از آنِ مسلمانان مستمندی است که پس از مهاجران و انصار (بعد از فتح مکّه) به اسلام روی می‌آورند; آنان که می‌گویند: پروردگارا، ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند ببخشای و در دل‌های ما دشمنی کسانی را که ایمان آورده‌اند قرار مده. پروردگارا، به یقین تو رئوف و مهربانی.

۞ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نَافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَلَا نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَدًا أَبَدًا وَإِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ (11)

آیا به منافقان ننگریسته‌ای که به برادران خود از اهل کتاب (یهودیان بنی نضیر) که کفر ورزیده اند می‌گویند: سوگند یاد می‌کنیم که اگر شما از دیارتان بیرون رانده شدید ما نیز همراه شما خارج می‌شویم و هرگز از کسی درباره جدا شدن از شما فرمان نمی‌بریم و اگر با شما پیکار شد حتماً شما را یاری می‌کنیم. و خدا گواهی می‌دهد که منافقان دروغ می‌گویند و هرگز به وعده خود وفا نمی‌کنند.

لَئِنْ أُخْرِجُوا لَا يَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَلَئِنْ قُوتِلُوا لَا يَنْصُرُونَهُمْ وَلَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يُنْصَرُونَ (12)

بی گمان اگر یهودیان بنی نضیر از دیارشان بیرون رانده شوند منافقان همراه آنان بیرون نمی‌روند و اگر با آنان پیکار شود، قطعاً آنان را یاری نمی‌کنند، و اگر یاریشان کنند ـ که نخواهند کرد ـ پشت کرده از صحنه کارزار می‌گریزند، آن گاه از سوی هیچ کس یاری نمی‌شوند و به هلاکت می‌رسند.

لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِي صُدُورِهِمْ مِنَ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ (13)

منافقان از آن روی در برابر شما تاب مقاومت ندارند که از شما می‌هراسند. هراسی که آنان از شما در دل خود دارند بیش از هراسشان از خداست، و این بدان سبب است که آنان مردمی هستند که نمی‌فهمند که کارها به دست خداست.

لَا يُقَاتِلُونَكُمْ جَمِيعًا إِلَّا فِي قُرًى مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَرَاءِ جُدُرٍ ۚ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ ۚ تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّىٰ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ (14)

هیچ کدام از یهودیان بنی نضیر و منافقانِ هم پیمانشان جز در شهرهایی برخوردار از استحکامات یا از پشت دیوارها با شما نمی‌جنگند. زورمندی آنان میان خودشان سخت است، اما بر اثر ترسی که خدا در دل هایشان نهاده است با شما رو در رو به کارزار نمی‌آیند. می‌پنداری گروهی متحد و یکپارچه‌اند، در حالی که دل هایشان پراکنده است و اُلفتی میانشان نیست. این بدان سبب است که آنان مردمی هستند که خردورزی نمی‌کنند.

كَمَثَلِ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَرِيبًا ۖ ذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (15)

حکایت آنان با منافقان همچون حکایت یهودیان بنی قَیْنُقاع با آنان است که اندک زمانی پیش از اینان در مدینه بودند. آنان نیز عهد خود با پیامبر را شکستند و به وعده منافقان دل بستند و فرجام شوم کار خود را در دنیا چشیدند و در آخرت نیز عذابی دردناک خواهند داشت.

كَمَثَلِ الشَّيْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ (16)

داستان منافقان در فریب دادن بنی نضیر همچون داستان شیطان است که انسان را با وعده‌های خود فریب می‌دهد و از او می‌خواهد که کافر شود; هنگامی که انسان کافر شد و با فرجام شوم کفر خود مواجه گردید، شیطان او را رها می‌کند و می‌گوید: من از تو تبری می‌جویم، و به تمسخر می‌گوید من از خدا که پروردگار جهان هاست می‌ترسم.

فَكَانَ عَاقِبَتَهُمَا أَنَّهُمَا فِي النَّارِ خَالِدَيْنِ فِيهَا ۚ وَذَٰلِكَ جَزَاءُ الظَّالِمِينَ (17)

پس فرجام شیطان فریبگر و انسان فریب خورده آن شد که هر دو به آتش درآیند و برای همیشه در آن بمانند، و این است سزای ستمگران.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (18)

پروا داشتن از خدا سبب مصون ماندن از فریب شیطان است; پس ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا پروا کنید و به تکالیف الهی خود عمل نمایید، و هر کسی از شما باید بنگرد که برای فردای آخرتش چه پیش فرستاده است. از خدا بترسید و به حساب کارهایی که انجام داده‌اید برسید و نیک و بدش را دریابید که خدا به آنچه می‌کنید آگاه است.

وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ (19)

و مانند کسانی نباشید که خدا را از یاد بردند و خدا هم حقیقت خودشان را از یادشان برد تا آن که ندانستند که کیستند و چه باید بکنند. اینان از مسیر بندگی خدا خارج شده‌اند.

لَا يَسْتَوِي أَصْحَابُ النَّارِ وَأَصْحَابُ الْجَنَّةِ ۚ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفَائِزُونَ (20)

دوزخیان با بهشتیان یکسان نیستند; بهشتیانند که سعادتمندند.

لَوْ أَنْزَلْنَا هَٰذَا الْقُرْآنَ عَلَىٰ جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ۚ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (21)

اگر ما این قرآن را بر کوهی فرو فرستاده بودیم، آن را با همه صلابت و عظمتش، در برابر خدا خاشع و از ترس او از هم پاشیده می‌دیدی. ما این مَثَل‌ها را برای مردم می‌زنیم، باشد که در قرآن بیندیشند.

هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ ۖ هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ (22)

اوست خدایی که جز او معبودی شایسته پرستش نیست و به نهان و آشکار جهان داناست. اوست که گسترده مهر و مهربان است.

هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ (23)

اوست خدایی که جز او معبودی شایسته پرستش نیست; همان فرمانروایی که تدبیر امور بندگان در اختیار اوست و در کمال پاکی و طهارت است. با بندگانش برخوردی سالم و درست دارد. ایمنی بخش، برتری چیره، شکست ناپذیر، جبران کننده کاستی‌ها و بزرگ منش و با عظمت است. منزّه است خدا از این که به او شرک ورزند.

هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ ۖ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ۚ يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (24)

اوست خدا که آفریننده، پدیدآورنده و صورت آفرین است; نیکوترین نام‌ها تنها از آنِ اوست. آنچه در آسمان‌ها و زمین است او را به پاکی و پیراستگی از هر عیب و نقصی یاد کرده‌اند، و اوست آن مقتدر شکست ناپذیری که کارهایش همه استوار و متقن است.