أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ (1)

به زودی وعده خدا در مورد یاری مؤمنان و سرکوب کافران تحقق خواهد یافت، پس خواهان شتاب در تحقق این وعده نباشید، منزّه است خدا و بلند مرتبه‌تر از این است که چیزی را شریک او سازند.

يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ (2)

فرشتگان را با روح ـ که از عالم امر است ـ بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد، با این پیام که به مردم هشدار دهید که جز من معبودی شایسته پرستش نیست، پس از من پروا کنید و راه اطاعت را در پیش گیرید.

خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ۚ تَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ (3)

آسمان‌ها و زمین را به حق (هدفمند) آفریده است. او والاتر از این است که چیزی را شریک او سازند.

خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ (4)

انسان را از نطفه‌ای پست آفریده است، ولی او بیآنکه انتظاررود آشکارا با پروردگارش ستیزهجویی میکند.

وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا ۗ لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ (5)

و دام‌ها را که برای شما در آنها وسیله گرما و سودهایی دیگر است آفرید و از گوشت آنها می‌خورید.

وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ (6)

و عصرگاهان که دام‌ها را از صحرا به آغل باز می‌گردانید و بامدادان که آنها را به چراگاه می‌برید، در آنها برای شما منظره‌ای زیباست.

وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَىٰ بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ ۚ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ (7)

و بعضی از دام‌ها بارهای سنگین شما را به شهری می‌برند که شما جز با تحمّل مشقّت نمی‌توانستید به آن جا برسید. به یقین پروردگار شما رئوف و مهربان است.

وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۚ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ (8)

و اسبان و استران و خران را برای شما آفرید تا بر آنها سوار شوید و مایه زیبایی و تجمّل زندگی شما باشند، و چیزهایی را به سود شما می‌آفریند که از آنها آگاه نیستید.

وَعَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ ۚ وَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ (9)

آفرینش راه درست که رهروان آن را به نیکبختی برساند و نیز نشان دادن آن راه برعهده خداست، و برخی راه‌ها منحرفند و رهروان خود را به مقصد نمی‌رسانند، و اگر خدا می‌خواست همه شما را به راه درست رهنمون می‌شد.

هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً ۖ لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ (10)

اوست آن که از آسمان آبی فرو فرستاده است که بخشی از آن نوشیدنی شماست، و گیاهانی که دام‌ها را در آن می‌چرانید از آن برمی آید.

يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالْأَعْنَابَ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (11)

به وسیله آن برای شما زراعت و درختان زیتون و خرما و انگور و از سایر میوه‌ها درختان آنها را می‌رویاند. به راستی در اینها برای مردمی که می‌اندیشند نشانه‌ای بر یکتایی خدا در تدبیر جهان است.

وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (12)

و برای شما شب و روز و خورشید و ماه را رام ساخت، و ستارگان به فرمان او رام شده‌اند. به راستی در اینها نیز برای مردمی که تعقل می‌کنند نشانه‌هایی بر یگانگی خدا در تدبیر هستی است.

وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ (13)

و آنچه در زمین برای شما با رنگ‌ها و انواع گوناگون آفرید، همه را مسخّر شما کرد. به راستی در این امر برای مردمی که به نظام و قوانین هستی توجه دارند نشانه‌ای بر یکتایی خدا در تدبیر جهان است.

وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (14)

و اوست آن که دریا را برای شما رام ساخته است تا از آن گوشتی تازه بخورید و زیوری که آن را می‌پوشید از آن بیرون آورید، و کشتی‌ها را در آن می‌بینی که آب را می‌شکافند و به پیش می‌روند، تا شما بهره‌ها ببرید و از فضل خدا روزی خویش را بجویید و شاید خدا را بر این نعمت‌ها سپاسگزاری کنید.

وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَارًا وَسُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (15)

و در زمین کوه‌هایی استوار افکنده است تا زمین شما را نلرزاند، و جویبارهایی در آن پدید آورده تا آب به کشتزارها و بوستان‌ها برسد و راه‌هایی را در آن قرار داده است تا شما به مقصد خود راه یابید.

وَعَلَامَاتٍ ۚ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ (16)

و نشانه‌هایی نیز پدید آورده است تا چیزهایی را که نمی‌دانید کشف کنید، و مردم [در تاریکی‌های خشکی و دریا] به وسیله ستارگان راه خود را می‌یابند.

أَفَمَنْ يَخْلُقُ كَمَنْ لَا يَخْلُقُ ۗ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ (17)

پس آیا کسی که موجودات را می‌آفریند مانند کسی است که هیچ چیزی نمی‌آفریند؟ آیا توجّه نمی‌کنید که چنین آفریدگاری تدبیرکننده جهان هستی و شایسته پرستش است؟

وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (18)

اگر نعمت‌های خدا را شماره کنید نمی‌توانید آنها را به شماره درآورید، چرا که جهان هستی سراسر نعمت است و این از آن روست که خدا به مغفرتش پوشاننده نقص‌ها و به رحمتش بخشاینده کمال و تأمین کننده نیازهاست.

وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ (19)

و خداست که آنچه را نهان می‌دارید و آنچه را آشکار می‌کنید میداند; بنابراین او درخورِ پرستش است.

وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ (20)

ولی معبودانی که مشرکان آنها را به جای خدا میخوانند هیچ چیزی نمیآفرینند و خود آفریده میشوند.

أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ ۖ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ (21)

آنها مردگانند و حیاتی ندارند و درنمی یابند که پرستش کنندگانشان چه زمانی برانگیخته می‌شوند.

إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۚ فَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْكِرَةٌ وَهُمْ مُسْتَكْبِرُونَ (22)

آری، معبود شما معبودی است یگانه، پس کسانی که به جهان آخرت ایمان ندارند دل هایشان منکر حق است و آنان متکبّر و گردنکش‌اند.

لَا جَرَمَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ (23)

بی تردید، خداوند آنچه را نهان می‌دارند و آنچه را آشکار می‌کنند می‌داند و آنان را براساس اعمالشان کیفر می‌کند. قطعاً او کسانی را که در برابر حق تکبّر ورزیده‌اند دوست نمی‌دارد.

وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ ۙ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ (24)

و چون به آنان گفته شود: پروردگارتان چه چیزی فرو فرستاده است؟ می‌گویند: آنچه محمّد آن را کتاب آسمانی می‌نامد از جانب خدا نیست، آن افسانه‌هایی است که مردمان نخستین بافته‌اند.

لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۙ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ ۗ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ (25)

آری آنان چنین می‌گویند تا سرانجام روز قیامت بار گناهان خود را به تمامی و بخشی از بار گناهان کسانی را که به نادانی آنان را به گمراهی می‌افکنند بر دوش گیرند. هان، بد است وزر و وبالی که بر دوش می‌گیرند.

قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْيَانَهُمْ مِنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ (26)

کسانی هم که پیش از اینان بودند نیرنگ زدند، پس فرمان خدا بر این که تزویرشان از پایه‌های آن فرو ریزد در رسید و سقف آن نیز از بالا بر سرشان فرو ریخت و نیرنگشان بی ثمر شد، و عذاب از جایی که گمان نمی‌کردند به سراغشان آمد.

ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ ۚ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ (27)

سپس روز قیامت خدا آنان را خوار و رسوا می‌کند، به آنان می‌گوید: آن شریکان من که به خاطر آنها با یکتاپرستان به ستیزه برخاستید کجایند؟ کسانی که به آنان دانش عطا شده است می‌گویند: بی تردید امروز خواری و ناگواری برای کافران است.

الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ ۖ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ ۚ بَلَىٰ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (28)

همانان که فرشتگان جانشان را می‌گیرند درحالی که بر خود ستم کرده‌اند، پس سر تسلیم فرود می‌آورند و می‌گویند: ما هیچ کار بدی نکرده‌ایم. پاسخ می‌شنوند: چرا، کارهای ناروای بسیاری کرده‌اید. قطعاً خدا به آنچه انجام داده‌اید داناست.

فَادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا ۖ فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ (29)

پس به طبقات دوزخ درآیید که جاودانه در آن خواهید ماند، و راستی جایگاه متکبّران بد است.

۞ وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ ۚ قَالُوا خَيْرًا ۗ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ ۚ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ ۚ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ (30)

و به کسانی که تقواپیشه بودند گفته شد: پروردگارتان چه چیزی نازل کرده است؟ گفتند: او بهترین چیز را فرو فرستاده است. برای کسانی که در این دنیا کارهای شایسته کنند پاداشی نیکوست، و پاداش آنان در سرای آخرت بهتر است، و قطعاً سرای تقواپیشگان نیکوست،

جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۖ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ ۚ كَذَٰلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ (31)

باغ‌هایی همیشگی با درختانی انبوه که وارد آن می‌شوند. از زیر آنها نهرها روان است. در آن جا هر چه بخواهند برایشان موجود است. بدین سان خداوند تقواپیشگان را پاداش می‌دهد.

الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ ۙ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (32)

همانان که فرشتگان جانشان را می‌گیرند در حالی که از شرک و گناه پیراسته‌اند. فرشتگان به آنان می‌گویند: درود بر شما! به سزای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید.

هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ ۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (33)

آیا مشرکان جز این انتظار می‌برند که فرشتگان به سراغشان بیایند و عذاب الهی را بر آنان فرود آورند، یا فرمان پروردگارت در رسد و قیامت برپا شود؟ کسانی که پیش از آنان بودند نیز همین گونه رفتار کردند (پیام‌های الهی را دروغ انگاشتند و آنها را به مسخره گرفتند) و خدا به آنان ستم نکرد، بلکه خود بر خویشتن ستم می‌کردند.

فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ (34)

پس بدی‌های کردارشان (گناهانی که مرتکب شدند) به صورت عذاب بر آنان در رسید و همان چیزی را که به مسخره می‌گرفتند آنان را فراگرفت.

وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ نَحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ ۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ (35)

و کسانی که شرک ورزیدند گفتند: اگر خدا می‌خواست، نمی‌توانستیم نه ما و نه پدرانمان هیچ معبودی را جز او بپرستیم، و نیز اگر خدا می‌خواست، نمی‌توانستیم چیزی را جز آنچه او حرام کرده است حرام بشمریم، پس همه اینها به اراده خداست. کسانی هم که پیش از آنان بودند همین گونه رفتار کردند و با همین توجیه با پیامبران به مخالفت برخاستند. با این حال، آیا بر پیامبران وظیفه‌ای جز ابلاغ رسالت به طور آشکار هست؟

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ ۚ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ (36)

و قطعاً، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم با این پیام که: خدا را بپرستید و از هر معبودی جز او دوری گزینید. پس از میان هر امّتی کسانی بودند که خدا آنان را هدایت کرد و از میان آنان کسانی نیز بودند که گمراهی بر ایشان ثابت گشت. پس ای مشرکان، در زمین گردش کنید و بنگرید فرجام کسانی که پیامبران را دروغگو شمردند چگونه بوده است؟

إِنْ تَحْرِصْ عَلَىٰ هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ يُضِلُّ ۖ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ (37)

ای پیامبر، اگر هم بر هدایت آنان حرص ورزی بی ثمر است، زیرا هدایت به دست خداست و خدا کسانی را که گمراه کرده است هدایت نمی‌کند و آنان برای رهایی از گمراهی خود یاورانی نخواهند داشت.

وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ ۙ لَا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ ۚ بَلَىٰ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ (38)

آنان با سخت‌ترین سوگندهایشان به خدا سوگند خوردند که خدا کسانی را که می‌میرند برنمی انگیزد. چنین نیست، این سخنی نادرست است. خداوند رستاخیز را وعده داده و برپایی آن را بر خود لازم شمرده است، ولی بیشتر مردم این حقیقت را نمی‌دانند.

لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ كَانُوا كَاذِبِينَ (39)

آری، خداوند رستاخیز را برپا می‌دارد تا اعمال و عقایدی را که مردم در آن اختلاف داشتند برایشان آشکار سازد و کافران بدانند که دروغ می‌گفتند.

إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (40)

جز این نیست که وقتی ما چیزی را اراده می‌کنیم، سخن ما در مورد آن این است که به آن می‌گوییم: باش، و آن موجود می‌شود.

وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ (41)

و کسانی که پس از آن که در راه خدا مورد ستم قرار گیرند برای جلب خشنودی خدا هجرت کنند تا در جامعه‌ای خداپرست و عدالتخواه درآیند یا خود بر پایه عدل و داد جامعه‌ای خداپرست تشکیل دهند، قطعاً آنان را در دنیا در سرزمینی نیکو جایمیدهیم و بیگمان پاداش آخرت بزرگتر است. ای کاش می‌دانستند.

الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (42)

همان مهاجرانی که بر دشواری‌های راه خدا شکیبایند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند.

وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ ۚ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ (43)

و پیش از تو نیز جز مردانی را که به آنان وحی می‌کردیم به رسالت نفرستادیم. اگر نمی‌دانید، از پژوهشگران کتاب‌های آسمانی بپرسید تا دریابید که پیامبران مبعوث نشده‌اند که نظام هستی را دگرگون سازند و اختیار را از انسان‌ها سلب کنند.

بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ ۗ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (44)

ما پیامبران را با دلایل آشکار و کتاب‌های آسمانی فرستادیم، و این قرآن را که وسیله یادآوری است به سوی تو نازل کردیم، تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان نازل شده است بیان کنی، و باشد که درباره تو و محیط زندگی تو بیندیشند و دریابند که قرآن ساخته و پرداخته تو نیست.

أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ (45)

آیا با وجود این همه دلایل روشن که بر حقّانیّت رسالت پیامبران وجود دارد، باز هم کسانی که حیله کنان مرتکب کارهای ناروا می‌شوند ایمنند از این که خداوند زمین را بشکافد و آنان را در آن فرو بَرد، یا عذاب از جایی که تصوّرش را نمی‌کنند به سراغشان آید؟

أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ (46)

یا خدا آنان را در حال برخورداری از نعمت‌های گوناگون به عذاب فرو گیرد؟ چرا که نمی‌توانند خدا را ناتوان کنند و از حکم او بگریزند؟

أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَىٰ تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ (47)

یا آنان را دچار عذابی کند که از آن بترسند و به توبه روی آورند؟ به یقین، پروردگار شما رئوف واست.

أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَىٰ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالشَّمَائِلِ سُجَّدًا لِلَّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ (48)

آیا به چیزهایی که خدا آفریده است ننگریسته‌اند که سایه‌های آنها از جهت راست و از جهات چپ پدیدار می‌گردند و می‌چرخند، در حالی که خدا را سجده می‌کنند و در برابر او خاضعند؟

وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ (49)

و همه جنبندگانی که در آسمان‌ها و زمین اند فقط در برابر خدا خاضعند و برای او سجده می‌کنند و فرشتگان نیز به درگاه او سجده می‌برند و در برابر او خاضعند و هرگز گردنکشی نمی‌کنند.

يَخَافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ۩ (50)

آنان از مقام پروردگارشان می‌ترسند، زیرا به خوبی دریافته‌اند که او بر آنان چیره است، از این رو آنچه فرمان می‌یابند انجام می‌دهند.

۞ وَقَالَ اللَّهُ لَا تَتَّخِذُوا إِلَٰهَيْنِ اثْنَيْنِ ۖ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ (51)

و خدا فرموده است: دو معبود برای خود مگیرید که یکی آفریدگار هستی باشد و دیگری تدبیرکننده امور، جز این نیست که او خدایی یگانه است که تدبیر و آفرینش، هر دو از آنِ اوست. پس تنها از من بترسید و تنها مرا پرستش کنید.

وَلَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَهُ الدِّينُ وَاصِبًا ۚ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَتَّقُونَ (52)

و آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آنِ اوست و دین نیز پیوسته از آنِ اوست و هیچ کس حق ندارد دینی بیاورد. پس آیا از غیر او پروا می‌کنید و جز او را می‌پرستید؟

وَمَا بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ (53)

هر نعمتی که دارید از جانب خداست، زیرا آفرینش کار اوست و شما این را به خوبی می‌دانید، وانگهی چون گزندی به شما رسد، فقط به او روی می‌آورید و به درگاه او تضرّع می‌کنید.

ثُمَّ إِذَا كَشَفَ الضُّرَّ عَنْكُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْكُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ (54)

و چون آن گزند را از شما برطرف کند، گروهی از شما، بی آن که انتظار رود، برای پروردگارشان شریکانی می‌پندارند.

لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ ۚ فَتَمَتَّعُوا ۖ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ (55)

آری، آنان شرک میورزند تا آنچه را به ایشان داده‌ایم ناسپاسی کنند. اینک ای مشرکان از نعمت‌های ما بهره برید و ناسپاسی کنید، به زودی فرجام شوم این کار را خواهید دانست.

وَيَجْعَلُونَ لِمَا لَا يَعْلَمُونَ نَصِيبًا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ۗ تَاللَّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَفْتَرُونَ (56)

آنان می‌پندارند اسباب و علل طبیعی ـ که حقیقت آنها را درنیافته‌اند ـ در آنچه ما به ایشان ارزانی داشته‌ایم از خود نقشی دارند، به خدا سوگند در برابر دروغبافی خود بازخواست خواهید شد.

وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ ۙ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ (57)

و برای خدا که از داشتن فرزند منزّه است دختران را می‌انگارند و آنچه را می‌پسندند برای خود قرار می‌دهند.

وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثَىٰ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ (58)

این در حالی است که وقتی به یکی از آنان مژده دختر دهند، چهره اش از خشم سیاه می‌شود و خشم خود را فرو می‌برد.

يَتَوَارَىٰ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ ۚ أَيُمْسِكُهُ عَلَىٰ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ ۗ أَلَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ (59)

از ناگواریِ مژده‌ای که به او داده‌اند از مردم پنهان می‌شود، و می‌اندیشد که آیا او را با شرمساری نگاه دارد یا در زیر خاک پنهانش کند. بدانند این که خدا را صاحب دختر می‌دانند و خود از داشتن آن بیزارند بد قضاوتی است.

لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ مَثَلُ السَّوْءِ ۖ وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلَىٰ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (60)

وصفِ ناروا برای کسانی است که به آخرت ایمان ندارند، و بهترین وصف تنها از آنِ خداست، چرا که اوست عزتمند و حکیم.

وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ مَا تَرَكَ عَلَيْهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَٰكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً ۖ وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ (61)

و اگر خدا مردم را به سزای ستمشان مؤاخذه می‌کرد، هیچ انسانی را که بر روی زمین حرکت می‌کند باقی نمی‌گذاشت. ولی خداوند در کیفر مردم شتاب نمی‌کند، بلکه آنان را تا سرآمدی معیّن به تأخیر می‌افکند، و هنگامی که سرآمدشان فرا رسید، نه لحظه‌ای از آن باز می‌مانند و نه لحظه‌ای از آن پیش می‌افتند.

وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ مَا يَكْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَىٰ ۖ لَا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ وَأَنَّهُمْ مُفْرَطُونَ (62)

و آنچه را خوش نمی‌دارند برای خدا می‌پندارند و زبانشان به دروغ خبر می‌دهد که نیکوترین فرجام را خواهند داشت. به یقین، آتش دوزخ برای آنان است و آنان را پیش از دیگران به سوی آتش خواهند فرستاد.

تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (63)

به خدا سوگند که به سوی امّت‌های پیش از تو نیز پیامبرانی فرستادیم، امّا شیطان کارهای زشتشان را برای آنان بیاراست و در نتیجه از او پیروی کردند و از پیامبران روی برتافتند و اینک او عهده دار امور آنان است و روز قیامت عذابی دردناک خواهند داشت.

وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ ۙ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (64)

و ما این کتاب را بر تو فرو نفرستادیم مگر برای این که عقاید درست و اعمال نیکو را که مشرکان در آن اختلاف دارند برای آنان بیان کنی و برای مردمی که ایمان می‌آورند رهنمود و رحمتی باشد.

وَاللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ (65)

و خداست که از آسمان آبی فرو فرستاده و به وسیله آن زمین را پس از آن که خشک و مرده بوده با رویش گیاهان زندهکردهاست. به یقین، در اینها برای مردمی که گوش شنوا دارند نشانهای بر وجود رستاخیز است.

وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً ۖ نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِلشَّارِبِينَ (66)

و در دام‌ها نیز قطعاً برای شما عبرت و سبب دانشی بر قدرت خداوند است، از آنچه در شکم آنهاست، از میان خوراک هضم شده و خون (جایگاهی مجاور این دو)، شیری خالص که برای نوشندگان گواراست در اختیار شما می‌گذاریم تا آن را بیاشامید. پس بدانید که خدا بر گردآوری اجزای مردگان و زنده کردن آنها تواناست.

وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (67)

و از میوه‌های درختان خرما و انگور برای شما چیزی آفرید که از آنها هم باده برمی گیرید و هم رزقی نیکو تهیّه می‌کنید. به یقین، در این نیز برای مردمی که خرد را به کار می‌گیرند نشانه‌ای بر یکتایی خداست.

وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ (68)

و پروردگارت به زنبورهای عسل الهام کرد که از کوه‌ها، درختان و جایگاه‌هایی که مردم برای تهیّه عسل برپا می‌کنند، خانه‌هایی برگیرید.

ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ۚ يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (69)

سپس از انواع میوه‌ها بخورید، آن گاه راه‌هایی را که پروردگارتان معیّن کرده است رام و فرمانبردار بپویید. از شکمِ آنها آشامیدنی رنگارنگی بیرون می‌آید که در آن درمان بیماری مردم است. به یقین، در اینها برای مردمی که می‌اندیشند نشانه‌ای بر یکتایی خداست.

وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ ۚ وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ (70)

و خدا شما را آفرید، سپس چون به عمری متوسّط رسیدید شما را می‌میراند، و برخی از شما کسانی اند که به فروترین دوران عمر رسانده می‌شوند و چنان فرتوت می‌گردند تا پس از دانستن، چیزی ندانند. قطعاً خدا دانا و تواناست.

وَاللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ ۚ فَمَا الَّذِينَ فُضِّلُوا بِرَادِّي رِزْقِهِمْ عَلَىٰ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَهُمْ فِيهِ سَوَاءٌ ۚ أَفَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ (71)

و خدا برخی از شما را در بهره بری از روزی، بر برخی دیگر برتری بخشیده است، پس کسانی که برتری داده شده‌اند، حاضر نیستند روزیِ خود و امکان بهره برداریِ آزادانه از آن را در اختیار بردگان خود قرار دهند تا در آن باهم برابر باشند. این برتری، نعمتی الهی است، آیا نعمت خدا را انکار می‌کنند؟

وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ۚ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ (72)

و خدا برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید، و برای شما از همسرانتان پسران و نوادگانی که کمک شمایند پدید آورْد. و از چیزهای پاکیزه به شما روزی داد پس آیا به باطل ایمان می‌آورند و به نعمت خدا کفر میورزند؟

وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ شَيْئًا وَلَا يَسْتَطِيعُونَ (73)

مشرکان به جای خدا معبودانی را می‌پرستند که برای آنان هیچ رزقی بلکه هیچ چیزی از آسمان‌ها و زمین را در اختیار ندارند و نمی‌توانند آن را در اختیار داشته باشند.

فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ (74)

پس خدا را با پدیده‌ها نسنجید و همانند نسازید و او را به صفات آنها وصف نکنید، که خدا خود آگاه است ولی شما از ذات او بی خبرید.

۞ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَمْلُوكًا لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَمَنْ رَزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا ۖ هَلْ يَسْتَوُونَ ۚ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ (75)

خداوند برده زرخریدی را مَثَل زده که نه مالک خویشتن است و نه از دنیا مال و ثروتی دارد و نه می‌تواند در مالی تصرّف کند، در برابر کسی که ما به او از جانب خود رزقی نیکو داده‌ایم و او آزادانه در نهان و آشکار از آن انفاق می‌کند، آیا آنها برابرند؟ پس چگونه خدا را با معبودانشان برابر می‌دانند؟ ستایش همه از آنِ خداست، چرا که خوبی‌ها همه از جانب اوست ولی بیشتر مردم این حقیقت را نمی‌دانند.

وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْهُ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ ۖ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ ۙ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (76)

و خداوند دو مرد را نیز مثل زده است که یکی از آن دو گنگ است و قدرت تفهیم و تفهّم ندارد و سربار مولای خویش است، او را به هر جا روانه کند سودی به دست نمی‌آورد، آیا او با کسی که به عدالت فرمان می‌دهد و خود نیز بر راه راست قرار دارد، برابر است؟ پس خدا هم که هدایتگر مردم است با بت‌ها که از خود چیزی ندارند برابر نیست.

وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (77)

نهانِ آسمان‌ها و زمین، از جمله رستاخیز، از آنِ خداست و آشکار ساختن آن، بر او دشوار نیست. برای او کار رستاخیز در آسانی و سرعت جز مانند یک نگاه نیست، بلکه از آن هم آسان‌تر و سریع‌تر است. به یقین، خدا بر انجام هر کاری تواناست.

وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۙ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (78)

و خداست که شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمی‌دانستید، و برای شما گوش و چشم و دل قرار داد تا حقایق را درک کنید و باشد که سپاس بگزارید.

أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللَّهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (79)

آیا به پرندگان در حالی که در فضای آسمان مسخّر خدایند ننگریسته‌اند؟ هیچ کس جز خدا آنها را در آن حال نگاه نمی‌دارد. قطعاً در این برای مردمی که ایمان دارند نشانه‌هایی بر یکتایی خداست.

وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ ۙ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَىٰ حِينٍ (80)

خداوند برای شما از خانه هایتان محل سکونت و استراحت قرار داده و برای شما از پوست دام‌ها خیمه‌ها پدید آورده که روز کوچ کردن و روز اقامت خود آنها را سبک می‌یابید، و از پشم‌ها و کرک‌ها و موهای آنها برای شما اثاث منزل و کالایی که تا مدّتی از آن بهره می‌برید قرار داده است.

وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلَالًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ ۚ كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ (81)

و خدا برای شما از آنچه آفریده است سایه‌هایی قرار داده و از کوه‌ها برای شما نهانگاه‌ها پدید آورده و برای شما تن پوش‌هایی قرار داده است که شما را از گرما حفظ می‌کند، و نیز زره‌هایی که شما را در نبردتان از گزند تیرها و نیزه‌ها مصون می‌دارد. بدین سان نعمتش را بر شما تمام می‌کند، باشد که تسلیم خواسته او شوید و فرمانش را گردن نهید.

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِينُ (82)

پس اگر با وجود این همه نعمت که به آنان ارزانی داشته‌ایم روی برتابند و ایمان نیاورند، آنان را به عذاب خواهیم گرفت و برعهده تو چیزی جز ابلاغ پیام به طور آشکار، نیست.

يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ (83)

آنان نعمت‌های خدا را می‌شناسند و به الهی بودن آنها اذعان دارند، ولی هنگامی که باید به پاس آنها به خدا ایمان بیاورند آنها را نادیده می‌گیرند و بیشترشان علاوه بر این با پافشاری بر کفر و بازداری مردم از راه خدا همچنان بر کفر خویش می‌افزایند.

وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا ثُمَّ لَا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (84)

یاد کن روزی را که از هر امتی گواهی برمی انگیزیم تا بر کارهای آنان گواهی دهد، آن گاه به کسانی که کافر شده‌اند نه اجازه داده می‌شود که سخن بگویند و عذری برای کفر خویش بیاورند و نه از آنان خواسته می‌شود که با کارهای پسندیده گذشته خود را جبران کنند و خشنودی خدا را فراهم سازند، چرا که قیامت، روز جزاست نه روز عمل.

وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ ظَلَمُوا الْعَذَابَ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ (85)

و چون ستمکاران (کافران و گنه پیشگان) عذاب دوزخ را بنگرند، نه از عذاب آنان کاسته می‌شود و نه به آنان مهلت می‌دهند.

وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا شُرَكَاءَهُمْ قَالُوا رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ شُرَكَاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُو مِنْ دُونِكَ ۖ فَأَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ (86)

و چون مشرکانْ شریکانی را که برای خدا پنداشته‌اند ببینند، گویند: پروردگارا، اینانند شریکانی که برای تو قراردادیم و آنها را به جای تو میخواندیم و میپرستیدیم. پس آنها پاسخشاندهند که قطعاً شما دروغمیگویید.

وَأَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ ۖ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ (87)

آن روز که رستاخیز برپا شود مشرکان سر تسلیم به درگاه خدا فرود می‌آورند و آنچه به دروغ بافته‌اند، از خاطرشان محو می‌گردد.

الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ زِدْنَاهُمْ عَذَابًا فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يُفْسِدُونَ (88)

اما سران کفر که هم خود کافر شدند و هم مردم را از راه خدا بازداشتند، به سزای این که با فسادگری خود مانع از تشکیل جامعه‌ای شایسته می‌شدند، عذابی بر عذاب کفرورزی و ستمگریشان می‌افزاییم.

وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ ۚ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ (89)

و یاد کن روزی را که در میان هر امّتی گواهی از خودشان برمی انگیزیم تا بر کارهای آنان گواهی دهد، و تو را ـ ای پیامبر ـ شاهد می‌آوریم تا به منزلت والای آن گواهان شهادت دهی، این در حالی است که ما قرآن را که بیانگر هر چیز و هدایت و رحمت و مژده‌ای برای تسلیم شدگان در برابر حق بود بر تو نازل کردیم تا بر ستم ستمگران و اسلام تسلیم شدگان گواه باشی.

۞ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (90)

خداوند به شما فرمان می‌دهد تا برای پدید آمدن جامعه‌ای صالح، با مردم به عدل و داد رفتار کنید و به آنان نیکی کنید و حق خویشاوند را به او بپردازید، و شما را از کار زشت و ناپسند و از ظلم و سرکشی باز می‌دارد. خدا به شما پند می‌دهد، باشد که دریابید نیکبختی شما در به کار بستن این اندرزهاست.

وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ (91)

و چون با خدا پیمان بستید به پیمان خود وفا کنید و سوگندهای خود را پس از استوار کردن آنها مشکنید، در حالی که خدا را در وفا کردن به پیمان‌ها بر خود ضامن قرار داده‌اید، به یقین خدا می‌داند که شما چه می‌کنید.

وَلَا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكَاثًا تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَىٰ مِنْ أُمَّةٍ ۚ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللَّهُ بِهِ ۚ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (92)

و در سوگندهای خود مانند آن زن نباشید که بافته اش را پس از آن که محکم می‌کرد از هم می‌گسست و رشته رشته می‌کرد. سوگندهای خود را دستاویز خدعه در میان خویش قرار می‌دهید تا به این وسیله گروهی مال و ثروت بیشتری از گروه مقابل به دست آورد. جز این نیست که خدا شما را بدین وسیله می‌آزماید و قطعاً روز قیامت آنچه را که در آن اختلاف می‌کردید آشکار می‌سازد و باطل گرایان و هدایت یافتگان را مشخص می‌کند.

وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (93)

اگر خدا می‌خواست شما را امّتی یگانه قرار می‌داد و همه را به راه راست می‌برد، ولی چنین نخواسته است، از این رو کسانی را که راه مخالفت را در پیش گیرند به مشیت خود به گمراهی می‌کشاند و کسانی را که راه فطرت را دنبال کنند به خواست خود هدایت می‌کند، و قطعاً شما از کارهایی که انجام داده‌اید بازپرسی خواهید شد.

وَلَا تَتَّخِذُوا أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدْتُمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۖ وَلَكُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ (94)

و سوگندهای خود را دستاویز نیرنگ در میان خود قرار ندهید که گامی که بر ارزش‌های الهی و انسانی استوار بوده است پس از استواری اش می‌لغزد و شما بدین سبب که از راه خدا بازمانده‌اید در دنیا ناگواری می‌چشید و تیره بخت می‌گردید و در آخرت نیز عذابی بزرگ خواهید داشت.

وَلَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۚ إِنَّمَا عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (95)

و پیمان خدا را به بهایی اندک مفروشید. قطعاً آنچه نزد خداست ـ اگر بدانید ـ برای شما بهتر از مال و منال دنیاست.

مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ ۖ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ ۗ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (96)

زیرا آنچه از دنیا در اختیار شماست از بین می‌رود، ولی پاداش‌هایی که نزد خداست ماندگار است، و ما قطعاً پاداش کسانی را که در وفاداری به پیمان خدا شکیبا بوده‌اند، بر پایه بهترین کارهایی که انجام داده‌اند عطا می‌کنیم.

مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (97)

هر کس ـ از مرد یا زن ـ کاری شایسته کند و با ایمان باشد، قطعاً او را به حیاتی پاک زنده خواهیم داشت و به چنین کسانی بر پایه بهترین کاری که انجام می‌دادند پاداش خواهیم داد.

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ (98)

پس هرگاه قرآن تلاوت میکنی از خدا بخواه که تو را از اغواگری‌های شیطانِ رانده شده پناه دهد،

إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (99)

زیرا او بر کسانی که ایمان آورده‌اند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند، هیچ تسلّطی نخواهد داشت.

إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ (100)

تسلّط شیطان فقط بر کسانی است که او را سرپرست خود می‌گیرند، و بر کسانی است که با پیروی نمودن از او، وی را شریک خدا قرار می‌دهند.

وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَكَانَ آيَةٍ ۙ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ (101)

و هرگاه در مقام نسخ، آیه‌ای از قرآن را به جای آیه‌ای دیگر بیاوریم ـ در حالی که خدا به آنچه نازل می‌کند داناتر است ـ مشرکان به تو می‌گویند: جز این نیست که تو دروغپردازی. چنین نیست، تو از آنچه می‌گویند مبرّایی، ولی بیشتر آنان حکمت این تغییرها را نمی‌دانند.

قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ (102)

بگو: این آیات جایگزین را (روح القدس) از جانب پروردگارت به حق فرو آورده است، تا کسانی را که ایمان آورده‌اند بر ایمانشان ثابت قدم بدارد و برای کسانی که تسلیم فرمان خدایند، هدایت و نویدی باشد.

وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ ۗ لِسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ (103)

ما به خوبی می‌دانیم که مشرکان می‌گویند قرآن از سوی خدا نیست، بلکه انسانی آن را به محمّد می‌آموزد. چنین نیست که می‌گویند، زبان آن کسی که قرآن را ساخته او می‌دانند نارساست و این قرآن به زبان عربی شیوا و گویاست.

إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ لَا يَهْدِيهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (104)

کسانی که به آیات خدا ایمان نمی‌آورند، خدا آنان را هدایت نمی‌کند و برای آنان عذابی دردناک خواهد بود، ولی محمّد به آیات خدا ایمان دارد و هدایت یافته است، پس چگونه می‌تواند بر خدا دروغ بندد؟

إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ (105)

تنها کسانی دروغمیبافند و آن را به خدا نسبت میدهند که به آیات خدا ایمانندارند، و اینانند که دروغگویند.

مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَٰكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ (106)

کسانی که پس از ایمان آوردنشان، به خدا کافر شوند، نه آن کسی که به گفتن سخنی کفرآمیز مجبور گردد ولی دلش به ایمان آرامش یافته است، بلکه کسانی که سینه را برای کفر گشوده و آن را به دل پذیرفته‌اند، خشمی از جانب خدا بر آنان خواهد بود و عذابی بزرگ خواهند داشت.

ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (107)

این بدان سبب است که آنان با شیفتگی زندگی دنیا را برگزیده و آن را بر آخرت ترجیح داده‌اند و بدان سبب است که خدا مردم کفرپیشه را هدایت نمی‌کند.

أُولَٰئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ (108)

اینان کسانی اند که خدا بر دل‌ها و گوش‌ها و دیدگانشان مهر نهاده است، از این رو نه بُرهانی را درک می‌کنند و نه اندرزی را می‌شنوند و نه نگاهی عبرت آمیز دارند. اینانند که از سرای آخرت بی خبرند.

لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ (109)

بی تردید، آنان در آخرت زیانکار خواهند بود.

ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (110)

آری، پروردگار تو کسانی را که پس از شکنجه شدن به دست مشرکان و جاری کردن سخنی کفرآمیز بر زبان، در راه خدا هجرت نمودند و سپس جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، قطعاً پروردگار تو پس از این مراحل آنان را می‌آمرزد و بر آنان رحمت می‌آورَد.

۞ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ (111)

روزی که هر کسی در پیشگاه پروردگارش حضور می‌یابد در حالی که به دفاع از خویشتن می‌پردازد. در آن روز دفاع بی نتیجه است، زیرا به هر کسی آنچه را انجام داده است به طور کامل خواهند داد و به آنان ستم نخواهد شد.

وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ (112)

و خداوند مثلی زده است: شهری که از آسیب‌ها در امان بود و مردمش در آن آرامش داشتند و روزی اش از هر سو به خوبی و فراوانی به آن می‌رسید، ولی نعمت‌های خدا را ناسپاسی کردند، و خدا هم به سزای کارهایی که می‌کردند فراگیری گرسنگی و ترس را به آنان چشانید.

وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ (113)

قطعاً، پیامبری از خودشان به سویشان آمد، امّا او را دروغگو شمردند، سرانجام در حالی که ستمکار بودند، عذاب آنان را فرا گرفت.

فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ (114)

پس، از آنچه خدا روزیِ شما کرده که حلال و پاکیزه است بخورید و نعمت‌های خدا را سپاسگزار باشید اگر فقط او را می‌پرستید.

إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ ۖ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (115)

خداوند، تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را که هنگام ذبح، نام غیر خدا بر آن برده شده، بر شما حرام کرده است. پس هر کس به خوردن اینها ناچار شود، به شرط آن که ناچاری اش بر اثر ستمکاری و سرکشی نباشد، گناهی بر او نیست، چرا که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.

وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ (116)

و به سبب این که زبانتان دروغ می‌بافد نگویید این چیز حلال است و آن دیگری حرام، تا بر خدا دروغ بندید. قطعاً کسانی که بر خدا دروغ می‌بندند نیکبخت نخواهند شد.

مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (117)

[آنچه از دنیا در اختیار دارند] بهره‌ای اندک است و برای آنان عذابی دردناک خواهد بود.

وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ ۖ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (118)

آری بر یهودیان چیزهای پاکیزه‌ای را حرام نمودیم که پیش از این آنها را بر تو حکایت کردیم، ما با این کار بر آنان ستم نکردیم، بلکه آنان با نافرمانی خدا بر خود ستم می‌کردند و سزاوار کیفر شدند و ما به کیفر گناهشان آن چیزها را بر آنان تحریم نمودیم.

ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (119)

با این حال پروردگار تو کسانی را که از روی نادانی مرتکب گناه شده، سپس بعد از آن توبه نموده و کار شایسته کرده‌اند، آری پروردگار تو آنان را پس از توبه شان می‌آمرزد و بر آنان رحمت می‌آورَد.

إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (120)

به یقین، ابراهیم به تنهایی یک امّت بود. پرستشگر خدا و فرمانبردار او، و حقگرا و از هرگونه انحرافی به دور بود و هرگز از مشرکان نبود.

شَاكِرًا لِأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (121)

نعمت‌های خدا را سپاسگزار بود و خدا او را برگزید و برای خویش خالص گردانید و او را به راهی راست هدایت کرد.

وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ (122)

و ما در دنیا زندگی نیکویی به او دادیم و قطعاً او در آخرت از شایستگان خواهد بود.

ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (123)

سپس به تو وحی کردیم که از آیین ابراهیم که حقگرا و از انحراف پیراسته بود و هرگز از مشرکان نبود پیروی کن.

إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (124)

تعطیلی کار در روز شنبه به عنوان تکلیف و آزمونی بر یهود مقرّر گردید تا دست از کار بکشند و به عبادت خدا بپردازند، ولی آنان پس از ابلاغ این حکم در آن اختلاف کردند (گروهی آن را پذیرفتند و گروهی با آن مخالفت کردند و گروهی نیز با نیرنگ حرمت آن را شکستند) و قطعاً پروردگار تو روز قیامت میان آنان درباره آنچه بر سرش اختلاف می‌کردند، داوری خواهد کرد.

ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (125)

مردم را با برهان و اندرز نیکو به راه پروردگارت فرا خوان و در این رهگذر با بهترین شیوه با آنان مجادله کن. قطعاً پروردگار تو به کسی که از راه او گم گشته داناتر است و او به هدایت یافتگان نیز آگاه‌تر است.

وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ ۖ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ (126)

و اگر می‌خواهید کافران را به سزای عقوبت‌هایی که به شما رسانده‌اند مجازات کنید، مانند همان عقوبتی که به شما رسیده است آنان را عقوبت کنید نه بیشتر از آن، و اگر شکیبایی کنید و از عقوبتِ آنان درگذرید، قطعاً چشم پوشی برای صبرپیشگان بهتر از انتقام است.

وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ۚ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ (127)

ای پیامبر، شکیبایی کن، و شکیبایی تو جز به توفیق خدا نیست، و بر کفر ورزیدن کافران اندوه مخور و از نیرنگ‌هایی که می‌کنند دلتنگ مباش.

إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ (128)

زیرا خدا با کسانی است که تقوا پیشه کرده‌اند و با کسانی است که نیکوکارند.